نجات یا نابودی یک اکوسیستم چگونه تالاب ها آینده را رقم می زنند؟
آقای هویج: تالاب ها فقط پهنه هایی از آب و سرزمین های مرطوب نیستند؛ آنها حافظه مشترک طبیعت و انسان اند، جایی برای آرامش روح و جان؛ اما وقتی این اکوسیستم های حیاتی خشک می شوند یا می میرند، تنها گونه های جانوری نیستند که از بین می روند بلکه قسمتی از هویت و سلامت روانی انسان ها نیز دفن می شود. مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست از ابعاد پنهان تخریب تالاب ها می گوید؛ جایی که غم از دست دادن یک اکوسیستم، به اندوهی عمیق تر در قلب انسان ها تبدیل می شود.
به گزارش آقای هویج به نقل از ایسنا در جهانی که تغییرات اقلیمی به سرعت شرایط زیست محیطی را تغییر می دهد، تالاب ها بازهم به عنوان یکی از مهم ترین سپرهای دفاعی طبیعت در مقابل بحران های محیط زیستی شناخته می شوند. مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست بر اهمیت بی بدیل تالاب ها در حفظ تعادل اکولوژیک، سلامت روانی و اقتصادی جوامع انسانی تاکید می کند و هشدار می دهد که بی توجهی به این اکوسیستم های حساس، آینده ای ناپایدار را برای زمین رقم خواهد زد.
«تالاب ها فقط زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری نیستند، بلکه محیطی امن برای درمان بپییماری های روان شناختی هستند.» آرزو اشرفی زاده ـ مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست ـ در گفت و گو با ایسنا در توضیح این جمله می گوید: تالاب ها به سبب جذابیت های زیبایی شناختی و تنوع چشم انداز، سبب پیشرفت سلامت روان می شوند. تخریب این زیست بوم ها حالتی به نام «غم از دست دادن مکان» را در ساکنان اطراف آنها به وجود می آورد. این مفهوم به احساسی اشاره دارد که مردم بعد از نابودی محیط های طبیعی که به آن دلبسته اند، تجربه می کنند؛ احساسی از اندوه و ناامیدی که می تواند سلامت روان افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. ساکنان اطراف تالاب ها اغلب با طبیعت پیوندی عمیق دارند و از دست دادن این اکوسیستم ها مثل از دست دادن قسمتی از خانه و هویت آن هاست.
اشرفی زاده بر پیوند میان انسان و تالاب اشاره می کند و ضمن تاکید بر اهمیت تالاب ها می گوید: گرچه تالاب در مقابل تغییرات آب و هوایی لطمه پذیر است اما احیای نوع ساحلی آن، جان پناهی برای مقابله با گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی است و زمینه سازگاری و تاب آوری در مقابل تغییرات آب و هوایی را فراهم می آورد.
تالاب ها به سبب خاصیت های زیست محیطی منحصربه فردشان، نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم های طبیعی و مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی دارند. احیای این زیست بوم ها نه فقط به حفظ تنوع زیستی کمک می نماید بلکه ابزاری موثر برای کاهش نتایج گرمایش جهانی شمرده می شود.
نقش محیط زیستی تالاب ها در زندگی انسان
او ادامه می دهد: تالاب از پُر تولیدترین اکوسیستم های جهان است و به همین سبب نقش برجسته ی در تامین سلامتی، رفاه و آسایش جوامع محلی ساکن در مناطق نزدیک و مجاور دارد علاوه بر آن تامین کننده پروتئین مورد نیاز بشر، تامین کننده آب آشامیدنی و تغذیه کننده سفره های آب زیرزمینی است. از طرف دیگر بصورت مستقیم یا غیر مستقیم از منابع تولید کشاورزی بشمار می رود.
مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها سازمان حفاظت محیط زیست با اعلان اینکه بقای خیلی از کپور ماهیان در ایران به تالاب های آب شیرین وابسته است، به نقش تالاب ها در حوزه ممانعت از سیل، سونامی و طوفان های دریایی اشاره می کند و درباره ی تاثیر آن بر ممانعت از آلودگی هوا می گوید: تالاب می تواند ۳۰ درصد کربن یا دی اکسید کربن زمین را در خود ذخیره کند. تالاب ها همین طور به سبب فیلتر و ذخیره آب به کلیه های زمین مشهورند. در همین جهت نباید فراموش کرد که ۲.۲ میلیارد نفر از مردم کره زمین بدون آب شرب سالم هستند و تخریب تالاب ها به مدلول افزایش این عدد است.
علاوه بر نقش زیست محیطی، تالاب ها از نظر اقتصادی نیز اهمیت بالایی دارند. آنها منبع تامین غذا، آب و حتی اشتغال برای جوامع محلی هستند، به این علت تخریب شان می تواند تاثیرات اقتصادی و اجتماعی گسترده ای به همراه داشته باشد.
تالاب، محل دفن غم و اندوه
او به ابعاد روانشناختی تخریب تالاب ها نیز اشاره می کند و با تأکید بر اهمیت آن می گوید: تالاب ها بطور ویژه محیطی امن برای درمان بیماریهای روان شناختی توسط روانشناسان و روانکاوان است و در نگاه عام نیز به سبب جذابیت های زیبایی شناختی و تنوع چشم انداز، سبب پیشرفت سطح سلامت روان می شود.
اشرفی زاده با این نتیجه گیری که تالاب یکی از مهم ترین فاکتورها در چرخه حیات اکوسیستم های موثر بر حیات و سلامت انسان است، اظهار می کند: طبق تعریف کنوانسیون رامسر، تالاب عبارت است از «مناطق پست باتلاقی، مردابی، آبگیرهای طبیعی یا مصنوعی، دائمی یا موقت دارای آب ساکن یا جاری، شیرین، نیم شور یا شور و همچون مناطق دارای آب های دریایی که عمق آنها در حالت جزر کامل از ۶ متر بیشتر نباشد.»
کشاورزی ناپایدار عامل تخریب بالاتر از نیمی از تالاب های بین المللی دنیا
او با اعلان اینکه حیات تالاب ها وابسته به آب است، می گوید: کشاورزی ناپایدار یکی از مهم ترین عوامل تخریب تالاب هاست. بالاتر از نیمی از تالاب های بین المللی دنیا به سبب کشاورزی ناپایدار از بین رفته و لازم است اصلاح کشت و آبیاری و حرکت به سوی کشاورزی پایدار به عنوان یک رویکرد حمایتی و حفاظتی برای تالاب ها در دستور کار نهادهای متولی و کشاورزان قرار گیرد.
به گفته مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها تعطیلی کشاورزی از آثار تخریب و از میان رفتن تالاب هاست و بیشترین لطمه آن متوجه کشاورزان خواهد بود.
آلودگی پلاستیکی؛ تهدید کننده بالاتر از ۸۰۰ گونه دریایی و ساحلی
اشرفی زاده آلودگی پلاستیکی را نیز یکی دیگر از عوامل تهدید و تخریب تالاب ها ذکر می کند و می گوید: آلودگی پلاستیکی تالاب ها تهدید کننده زندگی بالاتر از ۸۰۰ گونه دریایی و ساحلیست همین طور ورود آلودگی خودرو ها به تالاب نیز سبب از میان رفتن گونه های گیاهی و جانوری باارزش تالابی می شود.
ورود زباله های پلاستیکی به اکوسیستم های تالابی نه فقط به حیات وحش لطمه می زند، بلکه می تواند چرخه غذایی انسان را نیز مختل کند. این معضل جهانی نیازمند همکاری بین المللی برای کاهش مصرف پلاستیک و مدیریت پسماند است.
چرا لاک پشت های تازه از تخم درآمده فراتی می میرند؟
او با تاکید برخودداری از انداختن گونه های غیر بومی و مهاجم مثل ماهی قرمز به تالاب ها، به تخریب اکوسیستم با دخالت انسان اشاره می کند و ادامه می دهد: باید غذادهی به سگ ها یا رها کردن زباله ها در اطراف تالاب ها را که منجر به افزایش جمعیت های سگ ها می شود را متوقف کرد. بطور نمونه طعمه شدن گونه باارزش لاک پشت فراتی تازه از تخم سر درآورده در حاشیه تالاب هورالعظیم در خوزستان یکی از نتایج این اقدام تخریبی است.
شرفی زاده بر استفاده نکردن از گوشت شکار نیز تاکید می کند و در این رابطه هر اقدامی که منجر به ترویج شکار پرندگان تالابی می شود را ناصحیح می خواند.
لزوم تغییر نگرش به تالاب
مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر لزوم حفظ و نگهداری از پرندگان تالابی به درآمدزایی و اشتغال آفرینی شغل پرنده نگری در گردشگری تالابی اشاره نمود و می افزاید: همه انتخاب و اقدامات بر روند احیا و حفظ تالاب ها موثر است و به همین دلیل ما بازهم امیدوارانه می کوشیم تا عقل بشر در انتخاب منافع، بر خودخواهی فائق آمده و نگاه به تالاب ها را تغییر دهد.
نگاه سنتی به تالاب ها به عنوان منابع فقط طبیعی درحال تغییر است. امروزه این زیست بوم ها به عنوان فرصت هایی برای توسعه گردشگری پایدار و اشتغال زایی نیز شناخته می شوند.
مسئولیت ایران؛ از نام رامسر تا وضعیت تالاب ها
مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها ادامه می دهد: ۱۳ بهمن ۱۳۴۹(۲ فوریه ۱۹۷۱) سند اولین معاهده زیست محیطی و تنها کنوانسیون صیانت از تالاب های جهان به نام رامسر در ایران ثبت گردید و از سال ۱۲۰۲ میلادی هم با تصویب رسمی مجمع عمومی سازمان ملل، ۲ فوریه در تقویم های بین المللی به نام روز جهانی تالاب ها نام گذاری شد. ایران خاستگاه اولین معاهده زیست محیطی دنیا بوده است که البته مسئولیت در عرصه تالاب ها را بسیار سنگین تر می کند چونکه فرهنگ غنی که منجر به توجه جهانی به تالاب ها شده باید در وضعیت امروز تالاب های ایران دیده شود.
توجه به این که ایران مهد این معاهده جهانی است، وضعیت فعلی تالاب های ایران باید الگویی برای سایر کشورها باش اما واقعیت این است که خیلی از تالاب های ایران مانند گاوخونی، هورالعظیم و ارومیه در معرض خطر جدی قرار دارند، موضوعی که نشان میدهد فاصله بسیاری بین میراث تاریخی و عملکرد فعلی وجود دارد.
گسترش حلقه وصل فعالان تالابی با تعیین جایزه ملی رامسر
اشرفی زاده در ادامه اشاره به انتخاب روز دوم فوریه به عنوان روز جهانی تالاب ها، به تعیین جایزه ملی رامسر با هدف شناسایی، جمع آوری و طبقه بندی تجربه های موفق در رابطه با حفاظت بهینه از تالاب ها و تشویق و گسترش فرهنگ تالابی می گوید: جایزه ملی رامسر متاثر از جایزه جهانی رامسر دارای سه بخش است.
او با اشاره به نقش جایزه ملی رامسر در حوزه شناسایی فعالان تالابی ادامه می دهد: امروز شبکه ای از فعالان تالابی در عرصه های مختلف مردمی و دانشگاهی داریم که به سبب انجام اقداماتی مانند اهدای جایزه رامسر شناسایی شده اند. فعالان با یکدیگر و با سازمان محیط زیست ارتباط پیدا کردند، تجربه و دانش خودرا به اشتراک گذاشتند و به گسترش کمی و کیفی حلقه حافظان تالاب های ایران کمک کردند.
ورود سه شهر ایران به فهرست شهرهای تالابی کنوانسیون رامسر
او ادامه می دهد: یکی دیگر از این نقش ها معرفی شهرهای تالابی از طرف کنوانسیون رامسر است که سال جاری نیز سه شهر جدید شهر بابل در استان مازندران، شهر کیاشهر در استان گیلان به سبب وجود تالاب بوجاق و شهر گندمان استان چهارمحال و بختیاری بواسطه تالاب گندمان به دو شهر تالابی ایران که قبل از این در لیست قرار گرفته بودند یعنی بندر خمیر استان هرمزگان بواسطه تالاب خور خوران و شهر ورزنه استان اصفهان به سبب وجود تالاب گاوخونی اضافه شده و موفق به دریافت عنوان شهر تالابی از طرف کنوانسیون شده اند.
شعار امسال کنوانسیون رامسر تلنگری به آینده مشترک انسان هاست
او ضمن اشاره به شعار امسال کنوانسیون رامسر که «حفاظت از تالاب ها برای آینده مشترکمان» انتخاب شده است، می گوید: تخریب تالاب ها منجر به تخریب چرخه تنوع زیستی و تعمیق فقر اقتصادی برای انسان ها می شود که از مهم ترین تهدیدها مقابل آینده انسان است.
تالاب ها منشا بالقوه افزایش گرد و غبار
مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب ها در آخر با اعلان اینکه تالاب ها از سخاوتمندترین اکوسیستم های کره زمین هستند، می گوید: طی ۵۰ سال قبل بالاتر از ۳۵ درصد تالاب های طبیعی دنیا از بین رفته اند و از میان رفتن تالاب ها، تنها منجر به حذف یک اکوسیستم طبیعی نمی گردد. از میان رفتن تالاب ها در مناطق خشکی مانند ایران و خاورمیانه یکی از مهم ترین عوامل گسترش گرد و غبار است و متاسفانه در ایران یک و نیم میلیون هکتار از تالاب ها پتانسیل تبدیل شدن به منشا گرد و غبار را دارند.
تخریب تالاب ها نه فقط تهدیدی برای محیط زیست، بلکه خطری جدی برای امنیت اقتصادی و روانی جوامع انسانی است. در دنیای امروز که بحران های زیست محیطی هر روز گسترده تر می شوند، حفظ و احیای تالاب ها دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی حیاتی برای بقای نسل بشر است.
منبع: آقای هویج
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب