مدیریت و محافظت از ۴۶ تالاب کشور با رویکرد زیست بومی
به گزارش آقای هویج، استقرار رویکرد زیست بومی از سال ۱۳۸۴ در سه تالاب پریشان، شادگان و ارومیه شروع شد و در ادامه به سایر تالاب های با اهمیت کشور هم توسعه یافت. هم اکنون ۴۶ تالاب با رویکرد زیست بومی هم مدیریت و حفاظت می شوند.
به گزارش آقای هویج به نقل از ایسنا، زیستگاه های تالابی یکی از بااهمیت ترین اکوسیستم های طبیعی کره زمین هستند که از دیر باز نقش بسزایی در توسعه جوامع اطراف خود ایفا کرده اند. متاسفانه روند تخریب طولانی مدت مناطق تالایی جهان نشان داده است که سالانه بخشی از مساحت این اکوسیستم های بااهمیت در معرض نابودی است. تالاب های ایران هم به شکل جدی تحت تاثیر مجموعه ای از عوامل مختلف تهدید می شوند. این عوامل تأثیرات منفی شدیدی هم بر جوامع وابسته به تالاب و تنوع زیستی می گذارد ازاین رو برای محافظت از تالاب ها در طول سالیان گذشته نگاههای مدیریتی مختلفی هم در سطح دنیا شکل گرفته و تکامل یافته است.
از جمله اولین نگاههای حفاظتی محیط زیست میتوان به «رویکردهای حفاظتی مبتنی بر حفظ طبیعت و محیط زیست و بدون در نظر گرفتن نقش انسان» اشاره نمود. یکی از نگاههای جدید رویکرد مدیریت زیست بومی است که نگاه ویژه ای به نقش انسان و معیشت وی در اکوسیستم با در نظر گرفتن آثار توسعه و ارتباط بین اجزا در سطوح فراتر از مرزهای ظاهری دارد.
بر اساس برنامه های چهارم، پنجم و ششم توسعه کشور سازمان حفاظت محیط زیست موظف به پیاده سازی مدیریت زیست بومی شده است ازاین رو طرح محافظت از تالاب های ایران کوشش کرد با همکاری ذینفعان دولتی و غیردولتی، سازوکارهای قانونی برای اجرایی شدن برنامه مدیریت را توسعه و تدوین و اجرای آنرا در تالاب های دارای اهمیت کشور تسهیل کند. در نهایت، این تلاش ها منجر به پدید آمدن دانشی با عنوان « حفاظت موثر از تالاب ها با برنامه ریزی و مدیریت مشارکتی» با همکاری دست اندرکاران شده است. با به کارگیری این دانش هم اکنون ۴۶ تالاب بااهمیت کشور دارای برنامه مدیریت جامع هستند.
رویکرد زیست بومی چیست؟
رویکرد زیست بومی یک استراتژی برای مدیریت یکپارچه منابع زمین، آب و معیشت است که حفاظت و استفاده پایدار را به شیوه متساوی گسترش می دهد. این رویکرد چارچوب اولیه برای اقدام تحت کنوانسیون تنوع زیستی و دارای ۱۲ اصل و پنج گام عملیاتی است.
به منظور یافتن بهترین شیوه برای اجرایی کردن رویکرد زیست بومی و طبقه بندی اصول بر مبنای اهمیت یا مبحث تلاشهای زیادی انجام شده است. باآنکه این تلاش ها از نظر مفهومی قابل توجه است ولی آن چه تابحال با کمبودهایی مواجه بوده، مساعدت های عملی برای به کارگیری رویکرد زیست بومی در زمینه است.
رویکرد زیست بومی دارای ۱۲ اصل است که شامل انتخاب اجتماعی، تمرکززدایی از مدیریت تا سطوح پائین، شناسایی اثر اقدامات بر سایر زیست بوم ها، مدیریت بر پایه ارزش اقتصادی زیست بوم، محافظت از ساختار و کارکردهای زیست بوم، مدیریت در محدوده کارکردهای زیست بوم، به کارگیری مقیاس زمانی و مکانی مناسب، تدوین اهداف به صورت بلندمدت، مدیریت تطبیقی و مشارکتی زیست بومی، تلفیق و تعادل بین حفاظت و بهره برداری خردمندانه، استفاده از نگاههای دانش محور در مدیریت زیست بوم، مشارکت و همکاری تمامی ذینفعان در مدیریت زیست بوم می شود.
مراحل عملیاتی کردن رویکرد زیست بومی هم انتخاب اجتماعی، تحلیل دست اندرکاران و اجرای اقدامات ظرفیت سازی و آگاهی رسانی، تدوین برنامه مدیریت جامع تالاب در یک فرآیند مشارکتی از راه برگزاری سلسله نشست های فنی و مشورتی با دست اندرکاران، تصویب برنامه مدیریت جامع در بالاترین سطوح مدیریتی استان و کشور و امضای تفاهم نامه میان دست اندرکاران، استقرار ساختارهای بین بخشی به منظور اجرای برنامه های مدیریت تالاب، شروع فرآیند اجرای برنامه مدیریت با ایجاد جلسات ساختار بین بخشی است.
به منظور تحقق این اهداف برنامه مدیریت جامع تالاب ها در دستور کار قرار گرفت. این برنامه بر اساس مشخصات و ارزش های کلیدی تالاب و برای حفاظت و پایدارسازی کارکردهای آن تدوین شده است. در واقع برنامه مدیریت جامع تالاب عالی ترین سندی است که اهداف مدیریتی را برای گذار از شرایط کنونی و دستیابی به شرایط مطلوب در آینده به صورت شفاف تعریف می کند.
برنامه مدیریت جامع اقداماتی که باید به اجرا گذاشته شوند را بیان و عوامل اجرایی آنرا معرفی می کند. این سند همینطور الزامات، تعهدات و مسئولیت های نهادهای ذیربط را در جهت دستیابی به اهداف مورد توافق مشخص می کند و در موارد ضروری برای رفع ابهام با حل اختلاف مبنای تصمیم گیری قرار می گیرد.
انعطاف پذیری و انطباق پذیری یکی از خصوصیت های برنامه مدیریت است و باید بگونه ای تنظیم و تدوین شود که بتواند برای رویدادهای پیشبینی نشده هم چاره اندیشی کند.
اقدامات صورت گرفته برای اجرای برنامه های مدیریت جامع تالاب ها
بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، ظرفیت سازی و پشتیبانی از دبیرخانه های مدیریت زیست بومی، ظرفیت سازی دست اندرکاران برنامه مدیریت جامع تالاب ها، پشتیبانی از اجرای پروتکلهای پایش برنامه مدیریت جامع تالب های کشور، توسعه مدیریت پایدار منابع پایه و معیشت های سازگار با منابع تالابی، ارتباطات، آموزش، مشارکت و آگاهی افزایی در جهت محافظت از تالاب ها ازجمله اقدامات صورت گرفته برای اجرایی شدن برنامه های مدیریت جامع تالاب ها است.
استقرار رویکرد زیست بومی از سال ۱۳۸۴ در سه تالاب پریشان، شادگان و ارومیه شروع شد و در ادامه به سایر تالاب های با اهمیت کشور هم توسعه یافت.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب